Untzeta

Eraikin industriala, 1952. Reconversión 1993 (Ramón Martiarena Lascurain )
Bidebarrieta 27

Deskribapena

Unceta burdindegiaren fundatzailea Juan Pedro Unceta Barrenechea y Cendoya (1874-1934) izan zen. XX. mende-hasierako Eibarko industria-gizon entzutetsu hark, burdindegiaz gain, arma laburren ASTRA enpresa sortu zuen, Juan Esperanzarekin batera. Eibarko Arikitxa baserrian jaioa, Ibarkurutzen zuen etxea eta burdindegia (1904ko Industria Matrikula), Anton Martinen zubiaren (Arikitxako zubia) kaleko izkinan. Eraikin txiki horretan jaio zen Unceta burdindegia, eta han egon zen jatorrizko instalazio hura, 1990ean behin betiko eraitsi zuten arte.

Airetik

Planoa

Unceta burdindegiaren fundatzailea Juan Pedro Unceta Barrenechea y Cendoya da (1874-1934), XX. mende-hasierako Eibarko industria-gizon entzutetsua, burdindegiaz gain, Juan Esperanzarekin batera, arma laburren ASTRA enpresa sortu zuena (pistola automatikoen fabrikazioan Espainian zegoen garrantzitsuenetako bat).

Eibarko Arikitxa baserrian jaioa, Ibarkurutzen etxea eta burdindegia zituen (1904ko Industria Matrikula), Anton Martinen zubiaren (Arikitxako zubia) kaleko izkinan.

Horren erakusgarri da, 1905ean, leku horretan, bere jabetzako etxe baten ostean etxabeko eranskin bat gehi oin-solairu bat eraikitzea eskatu izana [C5.22.42].

1922an, estalkia terraza erakoa zenez eta tailerrera hezetasuna sartzen zenez, eskatu zuen solairu bat gehitzea, teilatu inklinatu batez errematatua.

Eraikin txiki horretan jaio zen Unceta burdindegia, eta han egon zen jatorrizko instalazio hura, 1990ean, behin betiko eraitsi zuten arte [CB-D-26].

Juan Pedro hiltzean (1934), haren seme Andresek hartu zuen enpresa bere gain, eta gerraostean (1939) hormigoi armatuzko biltegi berri bat eraiki zuen Arraguetan, jatorrizko burdindegia baino askoz ere handiagoa [CB-D-13].

Gerraostean, enpresak espazio gehiago behar zuen, eta 1947 inguruan, Udalak lursail batzuk enkantean atera zituela aprobetxatuz, orube bat eskuratu zuten jatorrizko burdindegiaren parean, beren instalazioak handitzeko.

Orube hori Arikitxaren zubiaren ondoan zegoen, labadero bat egon zen lekuan. Asmoa zen eraikin berri bat eraikitzea orube horretan, ibaiaren gainean egongo zena partzialki, eta jatorrizko lurrak okupatuz luzatuko zena.

Hala, 1952ko ekainean, Andres Uncetak edifizio hori eraikitzeko baimenarekin batera, Ramon Martiarena arkitektoaren proiektua aurkeztu zuen. Hormigoi armatuzko eraikina zen, erabilera komertzialekoa, beheko solairua gehi 4 oin-solairu zituena, forma irregularrekoa, orubeari eta aurrez ezarritako lerrokadurei egokitua, eta atzealdea ibaiaren gainean zuena.

Arazoak egon ziren ibaia estaltzeko lanak egiterakoan; izan ere, proiektuaren arduradunak ziren Calderón eta Bizcarrondo ingeniarien arabera, beharrezkoa zen jatorrizko zubia (bao bakarrekoa) birmoldatzea, ibaian gorako sekzio-tipora egokitzeko (bi bao) [6924.20].

Zubia birmoldatzeko ardura Udalarena zen, eta industrialariek hari leporatu zioten bere garaian eraiki ez izana, 1960 urtera arte ez baitziren hasi obra egiten.

Udala ez zetorren iritzi horrekin bat. Udal arkitektoaren arabera, eraikina jaso zitekeen aurretiazko erreformarik egin gabe, eta haren ustez obra-lizentziaren tasa prezio berrietara eguneratu behar zen: kopuru handia zen eta industrialariek neurriz gainekoa zeritzoten.

Iritzi desberdinak eduki arren, azkenean eraiki egin zen, baina ez osorik. Arkitektoak memorian azaltzen zuenez, hasieran errespetatu egiten ziren Ibarkurutze 1 zk.ko etxebizitza-eraikina eta atzealdea, non burdindegiko instalazio batzuk zeuden, eraikin berria eraiki orduko erabilera horiek biltegi berrira pasatzeko. Dena den, falta zen eranskin hori ez zen inoiz gauzatu.

Unceta enpresa 1990ean joan zen Elgoibarrera, eta jarraian lanak hasi ziren instalazioak eraberritu edo eraisteko:

• Eraikinean etxebizitzak egin ziren 1991n, Fernando Garate eta Agustin Oteiza arkitektoen proiektu bati jarraituz. Jatorrizko bolumetria eta egiturei eutsi zitzaien, baina fatxadak aldatu egin ziren: jatorrizko bao zabalak etxeetako ohiko leiho bilakatu ziren.

• Jatorrizko etxea eta burdindegia [CB-D-26] bota egin ziren etxebizitza-bloke bat eraikitzeko, 1992an (Arikitxa 1 zk).

• 1939ko Arragueta kaleko biltegia [CB-D-13] bota egin zen 1992 urte inguruan, etxebizitza-bloke bat egiteko.